Nhiều kinh, rạch ở thành phố Vĩnh Long như rạch Cá Trê bị bồi lắng, lấn dòng do quá trình đô thị hóa nhanh

Thực trạng kinh, rạch ở thành phố Vĩnh Long

Hệ thống kinh, rạch dầy đặc ở thành phố Vĩnh Long với trên 160 tuyến kênh, rạch dài hơn 120.000m, phần lớn lấy và thoát nước về hướng sông Tiền, sông Cổ Chiên. Tuy nhiên hiện tại nguồn nước trong hệ thống kinh, rạch ở thành phố (nhất là ở vùng lõi) phần lớn bị ô nhiễm do nước thải, nước mưa từ các khu sản xuất-kinh doanh-dịch vụ, khu dân cư…không được xử lý. Nhiều kinh, rạch bị lấp, bị lấn, bị chặn dòng, bị bồi lắng do quá trình đô thị hóa nhanh và kiểm soát không chặt chẽ!

Hiện nay, trừ các sông, rạch lớn và kinh, rạch nằm ngoài vùng đê bao ở các phường ngoại thành còn dẫn nước tốt, ít bị ô nhiễm, còn vai trò tưới tiêu phục vụ nông nghiệp, thủy sản (như sông Tiền-sông Cổ Chiên, sông Long Hồ, rạch Cái Cá, Cái Cam, Cái Đôi, Cái Đôi Lớn, Cái Da Lớn); còn các kinh, rạch nhỏ còn lại (nhất là vùng nội thành) nhìn chung năng lực dẫn nước kém, bị ô nhiễm, phần lớn chỉ để thoát nước thải là chính.

Một hạn chế nữa của hệ thống kinh, rạch ở thành phố là trữ nước kém do đa số là kinh hở, nước trong kinh lên xuống theo thủy triều và do liên thông với các kinh, rạch khác của huyện Long Hồ, với tỉnh Đồng Tháp nên khó kiểm soát ô nhiễm nguồn nước.

Định hướng cải tạo những dòng kinh

 Lồng ghép vào thực hiện nhiệm vụ trong các đồ án quy hoạch chung, chương trình, kế hoạch dài hạn phát triển các đô thị, những năm qua, chính quyền và ngành chức năng của thành phố Vĩnh Long đã có nhiều nỗ lực cải tạo hệ thống kinh, rạch, nhất là ở các phường ngoại thành. Đến nay, phần lớn những kinh, rạch lớn ở vùng này đều được nạo vét kết hợp đắp đê bao ngăn lũ, đường liên khóm để phát triển đô thị.

Trong Chương trình phát triển đô thị thành phố Vĩnh Long đến năm 2030, tỉnh Vĩnh Long đã xác định mục tiêu phát triển thành phố này hướng đến “Thành phố xanh ven sông-Thành phố giao lưu, hiện đại”, bên cạnh phát triển hệ thống cây xanh, thành phố còn lên kế hoạch cải tạo những dòng kinh thành những “công viên nước” trong lòng thành phố theo đề xuất của các chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB) khi làm việc với tỉnh Vĩnh Long (từ ngày 10-12/5/2021) về Dự án Phát triển đô thị và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu thành phố Vĩnh Long có tổng mức đầu tư là 202,2 triệu USD (tương đương 4.731,5 tỷ đồng) do Ngân hàng thế giới (WB) và Chính phủ Hà Lan tài trợ (thông qua cơ quan doanh nghiệp Hà Lan RVO) và vốn đối ứng của tỉnh.

Theo các chuyên gia WB, phát triển đô thị xanh ven sông đã và đang là xu thế của nhiều quốc gia, như New York bên dòng Hudson, Paris bên dòng sông Seine, Melbourn bên sông Yarra…và ngay như TP.HCM phát triển dọc hai bên bờ sông Sài Gòn và Vàm Cỏ Đông. TP Hà Nội cũng đang hoàn thiện đồ án quy hoạch thành phố hai bờ sông Hồng, quy hoạch nhiều khu vực theo hướng đô thị xanh nhưng thu hút quan tâm nhất là thành phố xanh Ecopark- khu đô thị có quy mô trên 500ha, sở hữu hàng trăm hec-ta cây xanh, mặt nước, hồ cảnh quan...

Xây dựng công viên nước hay bất cứ các loại công viên nào đều phải có: cây xanh, ghế ngồi nghỉ mát, các con đường nhỏ dùng cho người tản bộ, vườn hoa, các ki ốt, nước, hệ thực vật và động vật và các khu vực cỏ…là nơi vui chơi, giải trí đại chúng, đảm cho người ở các lứa tuổi có thể tìm được không gian yên tĩnh, thư giãn, nghỉ ngơi, tham quan và hoạt động văn hóa, thể dục dưỡng sinh.

Muốn làm những dòng kinh, rạch trong đô thị thành những công viên nước thì không những cần các yếu tố vừa nêu mà kinh, rạch cần phải có nước và nguồn nước không bị ô nhiễm, trông xanh và đặc biệt là các loài thủy sinh, thủy sản sống được trong đó.

Cũng theo các chuyên gia WB, cùng với cây xanh, hệ thống sông ngòi, kinh, rạch đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc cải thiện môi trường sinh thái, làm điều hòa tiểu khí hậu cho các đô thị. Hiện tại, nhiều kinh, rạch của TP Vĩnh Long có đủ điều kiện để có thể xây dựng những công viên nước nhưng đòi hỏi quyết tâm của chính quyền và nhân dân của tỉnh và thành phố!

Mục tiêu của dự án Dự án Phát triển đô thị và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu thành phố Vĩnh Long nhằm hướng tới kiểm soát tình trạng ngập khu vực đô thị, cũng như cải thiện điều kiện sống của người dân và tạo động lực để thành phố mở rộng không gian đô thị. Dự án gồm 4 hợp phần: hợp phần 1- quản lý rủi ro lũ lụt và vệ sinh môi trường, hợp phần 2- phát triển hành lang chiến lược đô thị, hợp phần 3- phát triển khu tái định cư, hợp phần 4- tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu trong quản lý đô thị. Gần một nửa kinh phí của dự án sẽ được sử dụng để thực hiện các giải pháp giảm thiểu rủi ro ngập lụt bao gồm xây dựng kè và cống ngăn triều, cải tạo và nâng cấp hệ thống thoát nước cũng như đầu tư vào cơ sở hạ tầng xanh, hỗ trợ thành phố Vĩnh Long để phát triển thành đô thị bền vững trong tương lai. Dự án tập trung đầu tư cho khu vực lõi đô thị bao gồm phường 1, 2, 3, 4, 5, 8, 9 và một phần xã Tân Hạnh (Long Hồ) giáp với Phường 8, 9. Thời gian thực hiện: năm 2021-2025. Ngày 07/6/2022, Ban Quản lý Dự án ODA tỉnh Vĩnh Long (chủ đầu tư) đã tổ chức Lễ khởi động dự án này.

Về giải pháp công trình theo thiết kế kỹ thuật, dự án sẽ xây dựng kè sông Long Hồ (từ cầu Thiềng Đức đến cầu chợ Cua); nạo vét, cải tạo 18 tuyến kinh, rạch thoát nước chính; xây dựng 8 cống ngăn triều tại các đầu kinh, rạch nối với các sông, rạch lớn; xây dựng hệ thống cống thoát nước mưa riêng với hệ thống nước thải ở một số khu vực; và khu trữ và xử lý nước thải. Việc thực hiện nạo vét, cải tạo các tuyến kinh, rạch theo hướng tránh phá vở cảnh quan hiện có, giữ lại và trồng mới để tôn tạo mảng cây xanh hiện có ven hai bờ kinh; phấn đấu khôi phục lại những đoạn kinh bị lấn, bị lấp hoặc bồi lắng; đầu tư xây dựng hệ thống cống thoát nước mưa riêng với hệ thống nước thải ở một số khu vực; xây dựng khu thu gom, trữ và xử lý nước thải đảm bảo khi nước thải thải ra hệ thống kinh, rạch đạt tiêu chuẩn môi trường. Biện pháp thi công hệ thống cống thoát nước mưa, nước thải sẽ thi công kéo ống ngầm bằng công nghệ hiện đại-khoan ngầm định hướng HDD, không đào hở để tránh ảnh hưởng ít nhất đến công trình hiện có bên trên.

Đầu tư hệ thống cống này cùng với khu thu gom, xử lý nước thải và tổ chức quản lý tốt nguồn rác thải là một trong những yếu tố quyết định góp phần tạo môi trường nước cho những dòng kinh, rạch trong thành phố thêm trong lành. Kỳ vọng dự án sẽ là động lực thúc đẩy cải thiện cảnh quan môi trường nói chung và hệ thống kinh, rạch ở thành phố Vĩnh Long nói riêng trong tương lai, góp phần giúp thành phố này hoàn thiện các tiêu chuẩn chưa đạt của đô thị loại II vào năm 2025 và trở thành đô thị loại I sau năm 2030.   

Thành Thặng