Vận hành cống Vũng Liêm phục vụ phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn cho vùng Nam Măng Thít
Đề ra 3 kịch bản ứng phó
Theo Viện Khoa học thuỷ lợi Miền Nam, trong tuần từ 15/12 - 22/12/2022, xả nước từ thủy điện Cảnh Hồng (Trung Quốc) xuống hạ lưu dao động trong khoảng từ 731-1.241m3/s. Các hồ chứa trên lưu vực sông Mê Công có dung tích điều tiết bình quân là 8,4%, tương đương với tổng dung tích nước có thể điều tiết cho mùa kiệt 2022-2023 vào khoảng 44,79 tỷ m3.
Dự báo, dòng chảy về Đồng bằng sông Cửu Long giảm nhanh các tháng đầu mùa kiệt, mặn có xu hướng tăng dần từ tháng 12 và các tháng đầu mùa khô. Từ tháng 1/2023 trở đi, dòng chảy về đồng bằng phụ thuộc khá lớn vào vận hành thủy điện ở thượng nguồn, có thể xảy ra các vận hành bất thường, vì vậy cần đề phòng xâm nhập mặn bất thường có thể xảy ra.
Vùng giữa ĐBSCL, bao gồm phần đất thuộc TP. Cần Thơ, các tỉnh Tiền Giang, Long An, Kiên Giang, Hậu Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long và vùng được kiểm soát mặn ở Bạc Liêu, Sóc Trăng, Trà Vinh, Bến Tre. Các vùng ven Sông Tiền và Sông Hậu có thể bị ảnh hưởng bởi triều cường đến tháng 2/2023. Tháng 1, tháng 2 mặn với nồng độ 40/00 có thể xâm nhập sâu 45-55km; nếu thượng lưu vận hành xả nước bất thường có thể làm mặn vào sâu 50-60km làm ảnh hưởng đến việc lấy nước của các cống lấy nước.
Đánh giá được sự bất thường của tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, ngay từ cuối tháng 12/2022, UBND tỉnh đã chỉ đạo chuẩn bị công tác ứng phó với tình trạng này trong mùa khô năm 2022-2023 nhằm bảo vệ an toàn cho sản xuất nông nghiệp, đảm bảo nguồn nước sinh hoạt cho người dân nhất là ở vùng nông thôn.
Thực hiện Chỉ thị số 29-CT/TU ngày 29/6/2020 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24/3/2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, ngày 1/2/2023, UBND tỉnh Vĩnh Long ký ban hành Kế hoạch Phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn bảo vệ sản xuất và dân sinh trong mùa khô năm 2022-2023 trên địa bàn tỉnh.
Kế hoạch đưa ra 3 kịch bản xâm nhập mặn xảy ra, trong đó chọn kịch bản 3 (trường hợp mặn xâm nhập rất sâu, độ mặn lên rất cao như xảy ra trong mùa khô năm 2019-2020) để đề ra các biện pháp công trình và phi công trình ứng phó hạn, mặn.
Với kịch bản này, dự báo trên sông Hậu, ranh giới mặn 40/00 lấn sâu vào khoảng 60km. Trên sông Cổ Chiên, ranh mặn 40/00 ảnh hưởng tới xã Mỹ Phước (Mang Thít)- cách cửa biển 70km. Phía sông Tiền, ranh giới mặn trên 40/00 xuất hiện tại xã Bình Hòa Phước (Long Hồ)-cách cửa biển khoảng 90km. Xâm nhập mặn dự báo kéo dài đến tận tháng 5. Số huyện bị ảnh hưởng biên mặn từ 1-100/00 là 6 huyện, thị (trừ Bình Tân và TP Vĩnh Long). Diện tích tự nhiên bị nhiễm mặn gần 67.300ha, diện tích cây trồng bị hạn, thiếu nước gần 95.000ha. Bên cạnh đó có khả năng có hơn 76.000 hộ bị thiếu nước sinh hoạt, 51 trạm cấp nước sạch có thời đoạn đã sử dụng nguồn nước bị nhiễm mặn và 55 xã có nguy cơ thiếu nước sinh hoạt.
Về giải pháp công trình ứng phó xâm nhập mặn xảy ra với kịch bản 3, kế hoạch dự kiến triển khai thực hiện 46 công trình, dự án thủy lợi, cấp nước sạch, mô hình sản xuất nông nghiệp thích ứng hạn, mặn và và hỗ trợ cấp nước sinh hoạt cho hộ khó khăn về nguồn nước với kinh phí cần đầu tư 509 tỷ đồng. Trong đó, tỉnh đề nghị Ngân sách Trung ương hỗ trợ 405,4 tỉ đồng để thực hiện 2 dự án thủy lợi tạo nguồn cấp nước tưới phục vụ phòng chống hạn, mặn và xây dựng 2 mô hình sản xuất thích ứng với hạn mặn. Phần còn lại do vốn tỉnh, cấp huyện, các đơn vị cấp nước và người dân tự đầu tư thực hiện.
Tỉnh còn huy động lực lượng, phương tiện, trang thiết bị của các sở, ngành tỉnh và ban, ngành cấp huyện, trong đó nồng cốt là lực lượng quân sự, công an để tham gia ứng phó tình huống hạn, mặn gay gắt xảy ra theo kịch bản đã định. UBND tỉnh giao Sở Nông nghiệp-PTNT chủ trì thực hiện kế hoạch này.
Bước đầu triển khai thực hiện
Rút kinh nghiệm từ 2 kỳ xâm nhập mặn gay gắt mùa khô năm 2015-2016, năm 2019-2020, Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai-Tìm kiếm cứu nạn các cấp đã sớm triển khai công tác đo mặn, thông báo kết quả hàng ngày trên các phương tiện thông tin đại chúng để đến với mọi người dân được quan tâm chỉ đạo thực hiện thường xuyên.
Hiện Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai-Tìm kiếm cứu nạn tỉnh đã xây dựng 8 trạm đo mặn cố định.Thông tin nhanh về diễn biến và dự báo hạn, mặn được Văn phòng và các huyện thực hiện thông qua hệ thống tin nhắn SMS đến 1.792 đầu số là lãnh đạo các sở, ngành tỉnh, lãnh đạo huyện ủy, UBND huyện, xã để chỉ đạo ứng phó và thông tin trực tiếp đến người dân; đồng thời phát trên sóng phát thanh và sóng truyền hình các tin về xâm nhập mặn. Các hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất nông nghiệp và hộ dân có vườn chuyên trồng cây ăn trái ở huyện vùng bị nhiễm mặn cũng tự trang bị máy đo độ mặn để chủ động lấy nước.
Song song đó, công tác vận hành các cống kiểm soát mặn cũng được thực hiện thường xuyên. Đơn vị quản lý, khai thác công trình thủy lợi tỉnh là Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (thuộc Sở Nông nghiệp - PTNT) phối hợp chặt chẽ với Công Ty TNHH MTV Quản lý khai thác công trình thủy lợi Trà Vinh, Cty TNHH MTV khai thác thủy lợi Miền Nam vận hành các cống lớn như cống Cái Hóp, Tân Dinh, Vũng Liêm; các huyện quản lý, vận hành các cống nhỏ theo chế độ vận hành của các cống lớn để đảm bảo ngăn mặn, cấp nước phục vụ sản xuất.
Mặc dù công tác ứng phó với hạn, mặn trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua đã đạt những thành tựu đáng kể nhờ vào từng bước đầu tư hoàn thiện hệ thống hạ tầng kỹ thuật như thủy lợi, giao thông, nước sạch, chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, cây trồng và ý thức của cấp ủy, chính quyền và nhân dân ngày một nâng cao…, tuy nhiên nhiều nơi vẫn còn gặp khó khăn trong việc trữ nguồn nước mặt phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt khi xâm nhập mặn xảy ra gay gắt như trong mùa khô năm 2019-2020 (kịch bản 3 xảy ra), nhất là địa phương mới bị xâm nhập mặn cao do khả năng trữ nước ngọt trong hệ thống kinh, rạch và cống đập hiện có còn hạn chế. Ngoài ra, nếu thời gian đóng cống, ngăn mặn kéo dài hơn từ 15 ngày đến 1 tháng thì không đủ dùng hoặc nước bị ô nhiễm, không dùng được…
Hiện trên địa bàn tỉnh có một số cống lớn diện tích phục vụ từ vài ngàn đến vài chục ngàn hec-ta, trữ được lượng nước khá lớn đã được đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh, phần lớn tập trung ở vùng Nam Măng Thít, như: cống Vũng Liêm, cống Tân Dinh, cống Cái Hóp, cống Nàng Âm, cống Cái Tôm. Tuy nhiên, việc trữ nước của các cống lớn này cũng chưa kín, vì ở vùng Nam sông Măng Thít vẫn còn các vàm sông, rạch nối với sông Măng và sông Hậu còn hở, chưa có cống ngăn mặn, nên nước mặn vẫn còn thâm nhập vào nội vùng.
Vì vậy, ngoài công tác chuẩn bị của Nhà nước, của các cấp chính quyền, các tổ chức sản xuất, kinh doanh, hộ dân có nhu cầu dùng nước cũng cần xây dựng kế hoạch ứng phó riêng để không bị thiệt hại, rủi ro khi hạn hán, xâm nhập mặn bất thường xảy ra.
Bài, ảnh: Hà Thành Thặng
Chi cục thủy lợi